به نقل از «مشرق»

دستان خالی اردوغان در برابر پوتین

تاریخ انتشار: ۱۵ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۳۲۶۰۶

رسانه های ترکیه اعلام کرده بودند که تلاش دیپلماتیک اردوغان و تیم او به زودی نتیجه می دهد و یک بار دیگر گذرگاه غلات دریای سیاه به روی تردد کشتی ها گشوده می شود، اما چنین توافقی حاصل نشد.

به گزارش مشرق، دیدار رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در شهر سوچی، نقطه عطفی در روابط ترکیه و روسیه در دوران جنگ اوکراین است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

چرا که اردوغان تاکنون، بارها تلاش کرده خود را همچون رهبر قدرتمندی معرفی کند که با استفاده از تجربه دیپلماتیک و با تکیه بر روابط حسنه، مجوز صدور غلات از دریای سیاه به بازارهای جهانی را از پوتین می‌گیرد و مانع از بروز بحران غذایی می‌شود.

این بار نیز اردوغان با چنین دستور کاری به سوچی رفته بود و رسانه‌های وابسته به اتاق فکر حزب حاکم ترکیه، با ادبیاتی سرشار از غلو، اعلام کرده بودند که چشم بازارهای جهانی غذا به سوچی دوخته شده و اردوغان یگانه امید کشورهای جهان، برای انتقال غلات است. اما ولادمیر پوتین رئیس جمهور روسیه؛ آشکارا اعلام کرد که قصدی برای گشودن گذرگاه دریای سیاه ندارد و این پیشنهاد ترکیه را نمی‌پذیرد. این گزارش، به بررسی این موضوع می‌پردازد که چرا پوتین با وجود همکاری مستمر با ترکیه در برخی حوزه‌ها، زیر بار همه درخواست‌ها و شروط اردوغان نمی‌رود و چه نوع الگوی خاصی برای همکاری و تعامل با ترکیه دارد.

وقتی که پوتین، شرط گذاشت

توافقنامه غلات در ژوئیه ۲۰۲۲ در استانبول در نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک تیم اردوغان امضا شد. بیش از ۳۰ میلیون تن غله در فرآیندی که زیرنظارت سازمان ملل انجام شد، از دریای سیاه گذشت. این قرارداد در ۱۷ ژوئیه گذشته منقضی شد. روسیه اعلام کرد به این دلیل که بازیگران غربی به وعده‌های خود عمل نکردند و انتظارات مسکو در توافقنامه غلات را برآورده نکردند، عملیات آزادسازی صادرات را تمدید نمی‌کند.

رئیس جمهور ترکیه و وزیر وقت امور خارجه یعنی مولود چاووش اوغلو، بارها در محافل جهانی؛ اعلام کردند که این موفقیت دیپلماتیک، نشان دهنده نقش مهم ترکیه درمعادلات جهانی است. به عبارتی دیگر، ترکیه استفاده از اعتبار میانجیگری انتقال غلات را به یک شعار تکراری تبدیل کرد و اعتماد به نفس کاذبی در آنکارا شکل گرفت. اما روسیه با وجود میانجیگری و تلاش اردوغان و هاکان فیدان در دو هفته گذشته، زیر بار تمدید توافقنامه نرفت. قبل از دیدار سوچی، رسانه‌های ترکیه اعلام کرده بودند که تلاش دیپلماتیک اردوغان و تیم او به زودی نتیجه می‌دهد و یک بار دیگر گذرگاه غلات دریای سیاه به روی تردد کشتی‌ها گشوده می‌شود، اما چنین توافقی حاصل نشد.

ولادمیر پوتین اعلام کرد که در توافقنامه قبلی که با میانجی گری اردوغان و حضور دبیرکل سازمان ملل در استانبول امضا شده بود، به شکلی فریبکارانه با روسیه برخورد شده و غلاتی که از دریای سیاه بیرون رفته، برخلاف ادعای از قبل اعلام شده، نه به کشورهای فقیر؛ بلکه به دست کشورهای غنی رسیده و تنها ۳ درصد از همه آن محوله‌های چند میلیون تنی، نصیب کشورهای کم درآمد شده است. پوتین همچنین اعلام کرد که حاضر است به شکل ویژه با همکاری ترکیه و قطر، برای شش کشور آفریقایی غلات بفرستد اما در مورد دیگر کشورها، تنها زمانی توافقنامه را تمدید می‌کند که تحریم‌های مالی وضع شده علیه روسیه، برداشته شوند.

بیشتر بخوانید:

کرملین: هیچ توافقی بین پوتین و اردوغان انجام نشد

آیا ماه عسل روابط ترکیه – روسیه رو به اتمام است؟

فهمی کورو از تحلیلگران مشهور ترکیه که روزگاری در تیم اردوغان بود و حالا از منتقدین او به شمار می‌رود، با اشاره به تاریخچه دیدارهای قبلی، به این اشاره کرده که این بار نوبت پوتین بوده که به آنکارا سفر کند. اما رئیس جمهور روسیه چنین کاری نکرده و اردوغان ناچار شده برای بیان درخواست‌هایش، به روسیه برود؛ آن هم نه به پایتخت بلکه به شهر ساحلی سوچی. کورو می‌گوید؛ اردوغان با این توجیه که اقدام او برای تأمین غلات یک گام ایثارگرانه است که می‌تواند کنار نهادن برخی پروتکل‌ها را توجیه کند نزد پوتین رفت. اما نتیجه نگرفت. او در مورد نگرش روسیه به موضوع گذرگاه غلات نوشته است: «ممکن است مساله غلات، یک موضوع اقتصادی برای سازمان ملل و کشورهای مختلف باشد، اما از نظر روسیه، یک ابزار استراتژیک و یک سلاح دیپلماتیک است. پوتین پس از دیدار با اردوغان، از این سلاح استفاده کرده و اعلام کرد تا زمانی که تحریم‌ها برداشته نشود، خبری از غلات نیست».

مدحت چلیک پالا از دیگر تحلیلگران ترکیه نیز نوشته است: «آیا در روابط ترکیه – روسیه دوران سرما فرا رسیده است؟ روابط آنکارا - مسکو تحت تأثیر و فشار شدید تعدادی از مسائل سیاسی و امنیتی منطقه‌ای و جهانی قرار گرفته است که بزرگ‌تر و اساسی‌تر از روابط دوجانبه است. همراهی درخشان ترکیه و روسیه مبتنی بر روابط اقتصادی- تجاری که فضای مثبت جهانی در دوره قبل زمینه مساعدی را برای آن فراهم کرده بود، به سرعت در حال ضعیف شدن است.» این تحلیلگر ترک، در ادامه می‌افزاید: «تردیدهایی در مورد ترکیه وجود دارد. باید دید، آیا آنکارا قادر خواهد بود در مواجهه با طولانی شدن جنگ و افزایش تحریم‌های غرب علیه روسیه، نگرش متعادل و عملگرایانه خود را حفظ کند؟ فراموش نکنیم به هر حال، از نظر مسکو، آنکارا یک بازیگر غربی و عضو ناتو است».

یکی از ابعاد مهم روابط ترکیه – روسیه، برخی تناقض‌های سیاسی امنیتی است که باعث شده مقامات کرملین، اعتماد چندانی به مواضع سیاسی ترکیه نداشته باشند و به این جمع بندی برسند که بسیاری از تلاش‌های تیم اردوغان برای توسعه رابطه با روسیه، انگیزه مالی و ماهیت گذار و تاکتیکی دارد. به عنوان مثال، کرملین به خوبی به این واقعیت واقف است که ترکیه، در برابر فشارهای وزارت خزانه داری آمریکا کوتاه آمده و با تحریم‌های مالی غرب علیه روسیه همراهی کرده است. از این گذشته، اقدام ترکیه در صدور پهپادهای مسلح بیرقدار به اوکراین، رفتاری است که نه با دوستی و نه با بیطرفی جنگی، انطباق ندارد!

اختلافات ترکیه و روسیه در پرونده‌های منطقه‌ای

قبل از سفر اردوغان به سوچی، هاکان فیدان وزیر امور خارجه؛ اول به اوکراین رفت و سپس برای نخستین بار در قامت وزیر امور خارجه؛ بین ۳۱ اوت تا ۱ سپتامبر به مسکو رفت. فیدان علاوه بر همتای خود سرگئی لاوروف با سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه نیز دیدار کرد. آن سفر نشان داد که پرونده‌های سیاسی – امنیتی فراوانی بین مسکو و آنکارا وجود دارند که در مورد آنها اختلاف نظر جدی در جریان است؛ از جمله لیبی و سوریه.

در آخرین مورد در بحث روابط منطقه‌ای، لاوروف یک بار دیگر همتای ترک خود را تشویق کرده که عادی سازی روابط آنکارا – دمشق در دستور کار قرار بگیرد و ترکیه و سوریه به توافقنامه آدانا بازگردند که حاوی نکات ارزشمندی در مورد همکاری امنیتی مشترک است. اما ترکیه، همچنان که از قبل و در جریان روند مذاکرات آستانه، در مورد تعیین تکلیف افراطی‌های ادلب کوتاهی کرد، درباره به جاآوردن شرایط بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز کوتاهی کرده و حاضر نشده نیروهای نظامی خود را از خاک کشور همسایه خارج کند.

آینده روابط اقتصادی ترکیه - روسیه

روابط تجاری ترکیه و روسیه در سال ۲۰۲۲ میلادی به اوج رسید. حجم تجارت دوجانبه که در سال ۲۰۲۱ به ۳۴ میلیارد دلار رسیده بود، با رشدی بالا در سال ۲۰۲۲ به ۶۸ میلیارد دلار افزایش یافت. البته در این میان لازم است از یاد نبریم که تراز مالی به شدت به نفع روسیه بوده و واردات ترکیه از روسیه به حدود ۶۰ میلیارد دلار رسید و صادرکنندگان ترک؛ تنها ۷ میلیارد دلار به روسیه کالا فرستادند. چنین چیزی نشان دهنده این واقعیت است که ترکیه، یکی از مهمترین بازارهای انرژی روسیه است. هدفگذاری افزایش مبادلات به سطح ۱۰۰ میلیارد دلار که دو طرف ۱۰ سال پیش تعیین کرده بودند، رویایی دور به نظر نمی‌رسد. ولی در حال حاضر، ترکیه برای تجارت با روسیه مشکلاتی دارد. با توجه به تحریم‌های تجاری علیه روسیه، نظارت دقیقی بر روی اقدامات تجارت خارجی ترکیه وجود دارد و آنکارا به طور مداوم، در برابر هشدار و تهدید مالی آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد.

مرور سخنان اردوغان در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با پوتین در شهر سوچی، اثبات کننده این واقعیت است که ترکیه به شکلی عملگرایانه به دنبال استفاده از مزایای اقتصادی ارتباط با روسیه است و در حوزه‌هایی همچون گاز طبیعی، انرژی هسته‌ای، گردشگری، فعالیت پیمانکاران ترک و برخی همکاری‌های دفاعی و امنیتی، از دانش و تجارب روسیه بهره می‌برد اما در همه پرونده‌های منطقه‌ای از جمله دریای سیاه و اوکراین، از منظر رویکرد سیاسی و دفاعی کلان، در کنار آمریکا و دیگر اعضای ناتو است.

منبع: مهر

منبع: مشرق

کلیدواژه: قیمت ترکیه روسیه سوریه ولادیمیر پوتین رجب طیب اردوغان خودرو قیمت های روز در یک نگاه حوادث سلامت ترکیه و روسیه میلیارد دلار روابط ترکیه دریای سیاه علیه روسیه رئیس جمهور تحریم ها منطقه ای

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۳۲۶۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بازخوانی سفر اردوغان به عراق/ اهداف ژئوپلیتیکی ترکیه به بهانه مناسبات ژئواکونومیک

به گزارش جماران؛ پس از یک دهه، روز دوشنبه مورخ 3 اردیبهشت ماه، رجب طیب اردوغان؛ رییس جمهوری ترکیه به همراه هیئت بزرگی از جمله هاکان فیدان؛ وزیر امور خارجه، علی یرلیکایا؛ وزیر کشور، یاشار گولر؛ وزیر دفاع، اومر بولات؛ وزیر تجارت، آلپاسلان بایراکتار؛ وزیر انرژی، عبدالقادر اورال اوغلو؛ وزیر ترابری و زیرساخت، ابراهیم یوماکلی؛ وزیر کشاورزی و جنگلداری و فاتح کاچر؛ وزیر صنعت و فناوری، به عراق سفر کرد. اردوغان که آخرین بار در سال 2011 زمانی که نخست وزیر ترکیه بود به عراق سفر کرد، موضوعات زیادی از جمله مبارزه با تروریسم، تجارت، آب و انرژی در دستور کار اردوغان و محمد شیاع السودانی؛ نخست وزیر عراق قرار داشت.

اردوغان در این سفر با عبداللطیف راشد؛ رییس جمهوری عراق نیز دیدار کرد. اردوغان در یک کنفرانس خبری مشترک گفت: «من معتقدم که سفر من و توافقات امضا شده نقطه عطف جدیدی در روابط ترکیه و عراق خواهد بود. این سفر گامی رو به جلو در جهت تنظیم مجدد روابط دوجانبه بین آنکارا و بغداد است که با یک توافق چارچوب راهبردی که مجموعه‌ای از موضوعات مورد علاقه دوجانبه را پوشش می‌دهد، ضمیمه شده است.»

در این سفر، اردوغان تاکید کرد که آنکارا با کل جمعیت عراق صرف نظر از پیشینه قومی و مذهبی آن‌ها از جمله عرب‌های شیعه و سنی، کردها، ترکمن‌ها و غیرمسلمانان روابط و همکاری دارد. بنابراین، ترکیه دیدگاه همه جانبه خود را در قبال عراق تایید کرد.

اهداف سفر چه بود؟

در مجموع، بیش از 24 یادداشت تفاهم جداگانه از جمله همکاری در زمینه تجارت، خطوط حمل و نقل و ایجاد یک محور ترانزیتی بین‌المللی تحت «عنوان جاده توسعه»، نفت و انرژی، آب، کشاورزی، بهداشت و آموزش در طول این بازدید به امضا رسید. در این راستا، باسم العوادی؛ سخنگوی دولت عراق، با ارزیابی سفر اردوغان اظهار داشت که سفر اردوغان به عراق «نقطه شروع اصلی در روابط عراق و ترکیه است.»

همکاری برای مهار پ‌پ‌ک و شبه نظامیان کرد

در راس فهرست اولویت‌ها، همکاری ضد تروریسم، یعنی رسیدگی به مسئله حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، که یک گروه جدایی‌طلب کردی با ایدئولوژی مارکسیستی-لنینیستی است و به دنبال ایجاد یک دولت خودمختار کردی در بخش‌هایی از این کشور که مقر و پناه گاه اصلی آن‌ در منطقه نیمه خودمختار کردستان شمال عراق است، قرار دارد.

اگرچه ایالات متحده با گروه‌های کرد در مبارزه با داعش همکاری کرد اما از سال 1997 این گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی اعلام کرد.

در این سفر وزیر امور خارجه ترکیه به همتای عراقی خود گفت: «ترکیه نمی‌خواهد عراق با درگیری‌های داخلی همراه شود ترکیه مصمم است برای ثبات عراق تلاش کند؛ چراکه توسعه ظرفیت و توانایی دولت مرکزی عراق پیش شرط اصلی برای بهبود روابط دوجانبه بین کشورهاست.»

به نظر می‌رسد ترکیه قرار است زمینه و بستر لازم برای یک حمله همه جانبه به شبه نطامیان کرد مستقر در عراق به ویژه پ‌پ‌ک به عنوان مهمترین تهدید برای ترکیه فراهم و رضایت عراق را برای این اقدام به دست آورد.

آنچه از گزارش‌های رسانه‌های بین‌المللی پیداست بر این موضوع دلالت دارد که ترکیه قرار است در تابستان امسال برای یک حمله بزرگ علیه پ‌ک‌ک آماده ‌شود. این عملیات بی شک برای پاکسازی پایگاه‌های کردی در امتداد مرزهای مربوطه به دوکشور برای توسعه پروژه جاده توسعه خواهد بود.

ماه گذشته میلادی، در نشست بین وزرای خارجه عراق و ترکیه، شورای امنیت ملی عراق حضور پ پ ک در خاک عراق را غیر قانونی و نامشروع اعلام کرد.

ترکیه سابقه اخیر حملات زمینی و هوایی به مناطق مشکوک پ ک ک در کردستان عراق را دارد. با این حال بغداد از نقض حاکمیت خود شکایت دارد، بنابراین مذاکرات این هفته با هدف حل این موضوع در آینده انجام می‌شود.

اردوغان در بغداد و اربیل با مقامات دولت مرکزی و اقلیم کردستان دیدار کرد. ترکیه در تلاش است تا مواضع متعادلی بین بغداد و اربیل حفظ کند زیرا مهم‌ترین عامل در توسعه روابط ترکیه و عراق روابط بغداد و اربیل است. هر چه روابط بین دولت مرکزی و حکومت اقلیم کردستان تضاد برانگیزتر باشد، همکاری بین ترکیه و عراق کمتر خواهد شد. بنابراین، ترکیه می‌خواهد در حل مشکلات بین دو دولت نقش آفرینی کند.

جاده توسعه

جاده توسعه یک پروژه کریدور ترانزیتی بلندپروازانه که برای رقابت با کانال سوئز در نظر گرفته شده است و بخشی از قرارداد 17 میلیارد دلاری است که توسط عراق، ترکیه، قطر و امارات متحده عربی امضا شده است. جاده توسعه به طول 1200 کیلومتر، بندر بزرگ فاو در بصره را از طریق زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک به ترکیه و اروپا متصل می‌کند. اما نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارد که پ.ک.ک می‌تواند چشم انداز جاده توسعه عراق-ترکیه را تهدید کند.

با این حال، این پروژه رقبای قابل توجهی دارد. ابتکار کمربند و جاده چ (BRI)، ابتکار عمل امضای سیاست خارجی پکن و همچنین کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) که اولین بار در جریان نشست G-20 اعلام شد، همگی پروژه‌های ترانزیتی بین‌المللی است که در دستور کار کشورها قرار دارد.

گفتنی است؛ در نشست سپتامبر گذشته در دهلی نو، یک یادداشت تفاهم برای IMEC توسط ایالات متحده، هند، اتحادیه اروپا، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، فرانسه، آلمان و ایتالیا امضا شد.

قرارداد این پروژه در زمانی انجام می‌شود که اهمیت وجود مسیرهای تجارت و حمل و نقل جایگزین برای زنجیره‌های تامین جهانی و جابجایی کالا در کانون توجه جامعه بین‌المللی قرار گرفته است.

همه‌گیری COVID-19، حمله روسیه به اوکراین و تنش‌های اخیر در خاورمیانه که مسیر دریای سرخ را مختل کرد، جایگزین‌هایی برای پایداری و اجتناب از اختلالات را ضروری کرده است.

تجارت انرژی در سایه بحران آب

علاوه بر این، ترکیه و عراق مایل به فعال شدن مجدد خط لوله نفت عراق-ترکیه که در دهه گذشته غیرفعال بوده و جریان نفت منطقه شمالی عراق به ترکیه و بازار بین‌المللی را همراه می‌کند، هستند.

خط لوله نفت عراق-ترکیه زمانی حدود 0.5 درصد از عرضه جهانی نفت را تامین می‌کرد و بیش از یک سال است که به دلیل ادعاها و اقدامات متقابل، از جمله ارسال پرونده به اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) از سوی عراق، فعال نیست و حکمی از سوی دیوان بین‌المللی کیفری صادر شده است که بر اساس آن ترکیه باید 1.5 میلیارد دلار غرامت به عراق بپردازد.

همچنین انتظار می‌رود امکان بحث‌های فنی و همکاری در مورد مسائل مربوط به آب بین دو همسایه در مورد منابع آب فرامرزی هر دو رود فرات و دجله فراهم شود. عراق آنکارا را به محدود کردن جریان آب متهم کرده و از ترکیه می‌خواهد حجم آب پایین دستی را در امتداد این دو رود افزایش دهد.

با این حال، آنکارا می‌گوید اجازه جریان آب را می‌دهد اما مشکل به منابع آب و مدیریت فنی آب در عراق مربوط می‌شود. اردوغان در این سفر گفت: «ما باید طرح‌های جدید، برنامه‌های سازگار با شرایط آب و هوایی در حال تغییر و استفاده پایدار از آب را تهیه کنیم. به خاطر داشته باشید که ترکیه به اندازه عراق به آب نیاز دارد. ما کشور پرآبی نیستیم و در واقع جزو کشورهایی هستیم که تنش آبی دارد. مگر اینکه به زودی طرح‌های جدیدی ایجاد کنیم، می‌توانیم از نظر تامین آب با چالش مواجه شویم. ما به اقدامات دقیق نیاز داریم.»

ترکیه انتظار دارد که مسئله آب از نظر فنی حل شود و موضوع به اختلاف سیاسی تبدیل نشود. اردوغان تاکید کرد: : «آب موضوع درگیری نیست، موضوعی است که از طریق همکاری به منافع مشترک ما کمک می‌کند.»

بازی ترکیه با کارت عراق

آیا این واقعا یک نقطه عطف است؟ در این سفر ترکیه چه به دست آورد و عراق چه به دست می‌آورد؟ ترکیه، امارت و قطر در ساخت یک کریدور در خاک عراق همکاری می‌کنند که قرار است تا سال 2050 تکمیل شود. اردوغان به صراحت گفت ترکیه خود به آب نیاز دارد، یعنی انتظار بالایی برای رهاسازی منابع آبی از ترکیه نداشته باشید.

خطوط نفت شمال عراق باز گشایی می‌شود و بدون شک برای احیای این جریان انرژی عراق باید از غرامت 1.5 میلیارد دلاری خود چشم پوشی کند تا ترکیه نیز برای احیای این خطوط همکاری کند.

ترکیه به بهانه محور ترانزیتی جاده توسعه، قرار است شبه نظامیان مستقر در خاک عراق را سرکوب کند و این مسئله بی شک با ورود و عملیات گسترده‌تری در خاک عراق همراه خواهد بود. این یعنی ورود ترکیه به خاک عراق که نشان دهنده ناتوانی دولت عراق در ایجاد ثبات در خاک خود است.

اردوغان به خوبی یک بازی ژئوپلیتیکی در منطقه را به بهانه توسعه ژئواکونومی آغاز کرده و این میان عراق از وزن ژئوپلیتیکی پایین‌تری نسبت به ترکیه برخوردار است. دولت عراق همه امتیازهای خود را در سبد ترکیه گذاشت و دست آوردهای بسیار کمتری نسبت به ترکیه کسب کرد.

برخی قرارداها در زمینه کشاورزی و فناوری آب دست آورد دولت عراق است. در حالی که منطقه اقلیم کردستان به عنوان یک حائل میان دولت عراق و ترکیه عمل می‌کند در صورت محقق شدن برنامه‌های اردوغان در عراق، بی شک عراق کارت بازی دیگری ندارد که در برابر ترکیه ارائه دهد.

از بعد جغرافیای سیاسی عراق یک کشور چند دسته است که زمینه‌های ایجاد اختلاف در آن بسیار بالا است و حتی در صورت محقق شدن برنامه‌های ترکیه در عراق بر سر مناطق کرد نشین هیچ ضمانتی وجود ندارد که ثبات در کشور عراق همچنان برقرار باشد.

ریشه اختلافات قومی و ظهور چندین گروه تروریستی در دهه‌‎های اخیر نشان دهنده آن است که در این کشور زمینه و بستر وجود بی ثباتی بسیار بالا است.

در حالی که ایران در چند دهه اخیر تلاش بالایی در جهت مبارزه با تروریسم در این کشور کرده و بی شک وجود ثبات در عراق نتیجه کمک‌های ایران است، اما دولت‌مردان این کشور بجای همکاری با همسایه شرقی همه امتیازهای خود را در سفر اردوغان به ترکیه واگذار کردند. باید دید که در آینده آیا ترکیه به برنامه‌های خود در قبال عراق عمل می‌کند یا خیر؟ اما هر چه باشد پیشینه روابط دوجانه کشورهای ترکیه و عراق نشان داده است که ترکیه الزام و اجباری برای تعهد به وعده‌های خود در قبال عراق ندارد.